राजस्थानच्या ट्री मॅनने वाळवंटात हिरवळ फुलवली, पाच लाख झाडे लावली
प्रबोधन वृत्तसेवा 
जयपूर (प्रबोधन न्यूज) - आज जागतिक पर्यावरण दिन साजरा केला जात आहे. १२३ वर्षांनंतर एवढी उष्णता जाणवली तसेच झाडे तोडण्याचे प्रमाण कांहीना कांही कारणाने झाडे तोडण्यात आली त्याप्रमाण लागवड व संवर्धन फारच अत्यल्प आहे. जेणे करून वाढते प्रदूषण आणि कमी होत असलेली हिरवळ थांबवता येईल. प्रदूषणाचे दुष्परिणाम संपूर्ण देशाला भोगावे लागत आहेत. अशा परिस्थितीत आम्ही तुम्हाला राजस्थानच्या नागौर येथील हिमताराम भांभू यांची ओळख करून देतो, ज्यांनी निसर्गाला हिरवेगार करण्यासाठी आपले संपूर्ण आयुष्य वेचले. हिमताराम यांनी 1975 पासून पाच लाखांहून अधिक रोपे लावली आहेत. त्यामुळेच त्यांना 'राजस्थानचे वृक्षपुरुष' म्हटले जाते.
हिमताराम भांभू यांचे जीवन संघर्षांनी भरलेले आहे, परंतु हिरवाई वाढवण्याची त्यांची आवड यामुळे त्यांची कथा इतरांसाठी प्रेरणादायी ठरली. नागौरच्या सुखवासी गावातील हिमताराम हे व्यवसायाने मेकॅनिक आहेत. गोगेलाव गावातल्या शाळेत सहावीपर्यंतच त्यांनी शिक्षण घेतले. त्याने सुरुवातीच्या काळात ट्रॅक्टर दुरुस्तीचे काम शिकून घेतले आणि तो एक कुशल मेकॅनिक बनला. तो १८ वर्षांचा असताना त्याच्या आजीने त्याला पिंपळाचे झाड लावायला लावले होते. दादींनी या रोपाची पूर्ण काळजी घेण्यास सांगितले. इथूनच त्याला आयुष्याचं ध्येय मिळालं. यानंतर 1975 पासून हिमताराम यांनी राजस्थानच्या कानाकोपऱ्यात लाखो रोपे लावली आहेत.
यासोबतच नागौरच्या हरिमा गावाजवळ सहा एकर जमीन खरेदी करून त्यावर ११ हजार रोपे लावून हिरवे वन तयार केले. आता 300 मोर आणि पक्ष्यांचा अधिवास आहे. पर्यावरणाचा अभ्यास करणाऱ्या विद्यार्थ्यांसाठी आज त्यांची लागवड केलेली जंगले एखाद्या संस्थेप्रमाणे आहेत. या जंगलात सर्व प्रकारची झाडे आहेत. हिमताराम भांभू ज्या भागात राहतात तो बहुतेक भाग वाळवंट होता. पावसाचे पाणी शेतात अडवून त्यांनी ओलावा निर्माण केला आणि तिथे झाडे वाढवली. त्यांच्या मेहनतीचे फळ म्हणजे आज सगळीकडे हिरवळ आहे.
पर्यावरण प्रेमी हिंताराम भांभू हेही राजस्थानमध्ये जागोजागी जाऊन लोकांना जंगले सुरक्षित ठेवण्यासाठी प्रेरित करतात. यासोबतच ते सुमारे 1000 पक्षी आणि प्राण्यांना दररोज 20 किलो धान्य देतात. यासोबतच तो ड्रग्जच्या विरोधातही काम करतो.
पृथ्वी हिरवीगार करण्याच्या या मोहिमेत राजस्थानच्या या वृक्षपुरुषाने कोणाचीही मदत घेतली नाही. त्यांच्याकडे असलेले पैसे आणि पुरस्कारातून मिळालेली रक्कम त्यांनी रोपटे लावण्यासाठी वापरली. झाडे, वनस्पतींसोबतच त्याला प्राणी आणि पक्ष्यांचीही आवड आहे. मनेका गांधी यांच्या पीपल फॉर अॅनिमल्स या संस्थेशीही ते संबंधित आहेत आणि शिकारीविरोधात आवाज उठवत आहेत.
राज्य आणि केंद्र सरकारच नव्हे, तर विविध संस्थांनीही हिमताराम यांच्या कार्याचे कौतुक केले आहे. 2015 मध्ये, राजस्थान सरकारने त्यांना राजीव गांधी पर्यावरण संरक्षण पुरस्कार दिला. 1999 मध्ये पर्यावरण श्रेणीमध्ये UNESCO द्वारे पुरस्कृत. त्यांची वस्ती असलेल्या 'हरीमा' या जंगलाकडे आता कृषी-वनीकरणाचा यशस्वी नमुना म्हणून पाहिले जाते. आजूबाजूच्या शाळांमधील विद्यार्थी येथे प्रात्यक्षिक प्रशिक्षणासाठी येतात. यामुळेच भारत सरकारने 2020 मध्ये त्यांना पद्मश्री पुरस्कारानेही सन्मानित केले आहे.
ट्री मॅनमधून प्रसिद्ध पर्यावरणवादी पद्मश्री हिमताराम भांभू यांच्या जीवनावर एक शॉट फिल्म आणि डॉक्युमेंटरी तयार करण्याची योजना आहे. यासाठी माहिती आणि प्रसारण मंत्रालयाने आदेशही जारी केला आहे.
