हरियाणाची निशा सोलंकी पहिली महिला ड्रोन पायलट ठरली

कर्नाल - २५ वर्षीय निशा लहानपणापासूनच उड्डाणाचे स्वप्न पाहत असे. तिने मार्च 2022 मध्ये नागरी विमान वाहतूक महासंचालनालयातून (DGCA) कृषी क्षेत्रातील ड्रोन ऑपरेटर प्रशिक्षण पूर्ण केले आणि रिमोट पायलट परवाना (RPL) मिळवून ती राज्यातील पहिली प्रमाणित ड्रोन पायलट बनली.

वेगळं स्वप्न पाहणाऱ्या हरियाणातील तरुण मुलींविरुद्धच्या पूर्वग्रहांशी लढताना निशा सोलंकी एक इंचही मागे हटायला तयार नाही. तिची लांबी सुमारे 5 फूट आहे, परंतु तिची उंची पुरुषांपेक्षा मोठी आहे. ती म्हणाली, "मी माझ्या टीममधील एकाही मुलाला ड्रोन उडवू देत नाही."

ही चिमुरडी काय करू शकते, यावर राज्यातील शेतकऱ्यांचाही विश्वास असला, तरी 15 किलोचा ड्रोन हातात घेऊन ती हसत म्हणाली, “मी करू शकत नाही असे काही नाही, हे त्यांना दाखवून द्यायचे आहे.

निशाने ड्रोनमध्ये पाणी आणि कीटकनाशक भरून उडवायला सुरुवात केली तेव्हा अचानक, काही वेळापूर्वी तिच्याकडे हसणारे शेतकरी आता टाळ्या वाजवत होते – त्यांचे डोळे विस्फारले होते. ड्रोन हवेतून बोलत होता, मग निशा सगळ्यांना समजावून सांगू लागली आणि त्याचे फायदे आणि तो चांगला पर्याय का आहे हे सांगू लागला आणि तिथे उपस्थित प्रत्येक शेतकरी तिचे बोल लक्षपूर्वक ऐकत होता.

लहानपणापासूनच सोलंकी हिला पायलट होण्याचे वेड होते, ती म्हणाली की, "माझ्या नावात पायलट हा शब्द जोडला जावा अशी माझी इच्छा होती." निशाने कृषी क्षेत्रात करिअर करावे, हे तिच्या वडिलांचे स्वप्न होते, जे निवृत्त आर्मी मॅन आहेत.

ड्रोन पायलट म्हणून सोलंकी हिचे नाव प्रसिद्ध झाल्यामुळे ती अत्यंत आनंदी आहे. ती कर्नालमधील महाराणा प्रताप हॉर्टिकल्चरल युनिव्हर्सिटी (MHU) अंतर्गत हरियाणा शेतकरी कल्याण प्राधिकरण (HKVP) ड्रोन प्रकल्पाचा एक भाग आहे आणि प्रत्येक प्रात्यक्षिकासाठी तिला 3,000 रुपये मिळतात. आतापर्यंत तिने 750 एकरच्या आसपास आणि २३६ शेतांमध्ये प्रात्यक्षिक दिले आहे.

ज्या संस्कृतीत करिअरची व्याख्या लिंगानुसार केली जाते, तेथे ड्रोन पायलट बनणे हा देखील 'मुलांचा' पर्याय मानला जातो, परंतु मुली आता या क्षेत्रात स्वतःचे नाव कमावत आहेत. सोलंकी म्हणाली की, “मी मुलगी असेल, पण मानसिकदृष्ट्या मी मुलगा आहे. माझ्या आई-वडिलांनी मला कधीच कळू दिले नाही की मी मुलगी आहे, त्यामुळे मी हे काम करू शकत आहे.

डीजीसीए ड्रोनचे वजन आणि क्षमतेच्या आधारे पाच श्रेणींमध्ये वर्गीकरण करते. सोलंकी यांच्याकडे लहान रोटरक्राफ्टमध्ये प्रमाणपत्र आहे आणि ते 2 ते 25 किलो वजनाचे ड्रोन उडवू शकतात. हे ड्रोन सामान्यत: व्यावसायिक कारणांसाठी वापरले जातात आणि त्यांना उडवण्यासाठी रिमोट पायलट परवाना आवश्यक असतो.

निशाने तिच्या ड्रोनचा रिमोट उचलताच तिचे भाव पूर्णपणे बदलून जातात. ती तीव्र एकाग्रता आणि लेसर-तीक्ष्ण फोकस विकसित करते. तिने सांगितले की तिच्या टीममध्ये आणखी तीन मुले आहेत, परंतु आतापर्यंत तिने सर्वात जास्त ड्रोन उडवले आहे. ती रिमोट कंट्रोल करते आणि त्यांना सूचना देते.

कुरुक्षेत्रातील कौमुद्दी गावातील शेतकरी नित्यानंद यांनी कबूल केले की सोलंकी हिच्या पिकावर कीटकनाशक फवारण्याच्या क्षमतेबद्दल त्यांना सुरुवातीला शंका होती. त्यांनी सांगितले की, "पहिल्यांदा निशा काय करेल असं वाटत होते, त्यामुळे पीक नासाडी होईल, पण जेव्हा निशाने त्यांच्या पिकावर 6-7 मिनिटांत कीटकनाशक फवारले तेव्हा संपूर्ण गावाने टाळ्या वाजवल्या."

कीटकनाशक फवारणीसाठी ड्रोन हे हरियाणातील शेतकऱ्यांमध्ये अधिक लोकप्रिय होत आहेत. द इंडियन एक्स्प्रेसमधील वृत्तानुसार, राज्य सरकार यासाठी 1,000 ड्रोन वैमानिकांची नियुक्ती करण्याची योजना आखत आहे.

या उपक्रमाचा एक भाग असल्याचा अभिमान वाटत आहे असे निशा म्हणाली. ती पुढे म्हणाली की, “मला लहानपणापासूनच काहीतरी आऊट ऑफ द बॉक्स करावे लागले, जेणेकरून लोकांना असे वाटू नये की स्त्रिया फक्त घुंगट घालण्यासाठी असतात आणि स्वयंपाकघरात पुरुषांसाठी स्वयंपाक करतात.' '

निशा आणि तिचे प्रशिक्षक सत्येंद्र यादव, ज्यांना ती प्रेमाने 'डॉक्टर साहब' म्हणते, त्यांना त्यांच्या विद्यार्थ्याचा खूप अभिमान आहे. हरियाणाच्या कर्नालमध्ये निशाने ड्रोन पायलट बनून शेतकऱ्यांना टेक फ्रेंडली बनवत राहावे, अशी यादवची इच्छा आहे.

त्यांनी सांगितले की, “निशामध्ये क्षमता आहे. आज तिने केवळ ड्रोन उद्योगातील अडथळेच मोडून काढले नाहीत तर अधिकाधिक महिलांना या क्षेत्रात येण्याचे मार्गही खुले केले आहेत. तिच्या कौशल्याने आणि दृढनिश्चयाने, ती हे सिद्ध करत आहे की मानवरहित हवाई वाहनांच्या (UAVs) जगात यशासाठी लिंगभेदाचा कोणताही अडथळा नाही.”

गेल्या वर्षी मे 2022 मध्ये, त्याचे प्रमाणपत्र मिळाल्यानंतर, सोलंकी यांना दिल्लीतील इंडिया ड्रोन फेस्टिव्हलमध्ये पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्याशी संवाद साधण्याची संधी मिळाली. संभाषणाचे स्वरूप ट्विटरवर उपलब्ध आहे.

कीटकनाशकांची फवारणी करण्यासाठी ड्रोनचा वापर करून पाणी वाचवता येईल का आणि तंत्रज्ञान शेतकऱ्यांना कशी मदत करेल, असे पंतप्रधानांनी विचारले होते, अशी आठवण त्यांनी सांगितली.

निशा यांनी पंतप्रधानांना सांगितले होते की, “पारंपारिक पद्धतीने शेतकरी किमान 150-200 लिटर पाणी वापरतात. ड्रोन फक्त 10-20 लिटर वापरेल. निशाने सांगितले की, माझ्या शब्दावर पंतप्रधानांचे समाधान झाले.